سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت باقر علیه السلام در روایتی میفرمایند: که از رسول خدا صلی الله علیه و آله سوال شد کدام یک از مومنین از همه زیرکتر است، پیامبر فرمودند: أَکْثَرُهُمْ ذِکْراً لِلْمَوْتِ، وَ أَشَدُّهُمْ لَهُ اسْتِعْدَاداً
آن کس که بیشتر یاد مرگ کند و زیادتر مهیّای آن شده باشد. (الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج3 ؛ ص: 258)
بحثِ ارث و رسیدن اموال بعد از مرگ، از مباحث مهم احکام شرعیِ مالی است که تقریبا برای همه مومنین مورد ابتلا است که قصد دارم دو سه نکته کوتاه در این زمینه خدمتتان بیان کنم:
1. وقتی کسی از دنیا میرود، قبل از اینکه ارثیه میان ورثه تقسیم شود، چنانچه میت دارای بدهکاری باشد، واجب است ورثه ابتدا بدهیهای میت را از اموالی که میت بجا گذاشته، جُدا و پرداخت کنند، هر چند میت به پرداخت بدهکاریهایش وصیت نکرده باشد. لذا به نظر بیشتر فقها اگر فرزندان بدانند که میت، خمس یا زکات بدهکار است، باید خمس و زکات اموالش را پرداخت کنند، هر چند وصیت نکرده باشد. (1)
2. اموالی که از میت بعد از کسر بدهکاریهای میت و بعد از عمل به وصیتنامهی شرعی میت، باقی میماند، متعلق به همه ورثه است و تا زمانی که اموال تقسیم نشده، هیچ کدام از ورثه بدون اجازه یا رضایت دیگر ورثه، حق تصرف در آن اموال را ندارند. چنانچه دخل و تصرفی انجام دهند علاوه بر معصیت بودن، مدیون و ضامن هستند.
3. در تقسیم ارثیه، پسر دو برابر دختر ارث میبرد، فرق ندارد میت پدر باشد یا مادر.
تعجیل در فرج امام زمان علیه السلام و سلامتی مراجع خصوصا امام خامنهای، صلوات بر محمد و آل محمد.
نکات توضیحی و منابع:
(1) (توضیح المسائل مراجع، م 1755 ؛ توضیح المسائل جامع، م 2310) نکته: آیت الله سیستانی: اگر اهل خمس نبوده و وصیت به اداء خمس نکرده باشد واجب نیست.