مذمت دورویی
توضیحات
سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم. مام باقر علیه السلام در روایتی می فرمایند: بِئسَ العَبدُ عَبدٌ یکونُ ذا وَجهَینِ و ذا لِسانَینِ ، یُطری أخاهُ إذا شاهَدَهُ ، و یأکُلُهُ إذا غابَ عَنهُ ، إن اُعطِیَ حَسَدَهُ ، و إنِ ابتُلِیَ خَذَلَهُ.
چه بد بنده اى است آن بنده اى که دو رو و دو زبان باشد، در حضورش از او مبالغه‌آمیز تمجید و تعریف می‌کند.و در غیابش از وى بدگویی می کند، اگر نعمتى به او داده شود بر وى حسد ورزد و اگر گرفتار آید تنهایش گذارد.
چند نکته کوتاه در توضیح حدیث شریف:
1. آنچه از کلام امام باقر استفاده می شود این است که انسان نباید دو رو و دو زبان باشد بلکه باید نسبت به دیگران یک رو و یک زبان باشیم و اگر هم از کسی خوشمان نمی آید جلوی رویش از او تعریف نکنیم و توجه داشته باشیم اگر شخصی دارای عیبی و نقصی هست و ما آن را پشت سرش به قصد بدگویی برای دیگر اظهار کنیم غیبت و گناه کبیره هست.
2. هیچ گاه نسبت به نعمتی خدا به افراد می دهد حسودی نکنیم یعنی در نظرمان این باشد که خدا از او بگیرد بلکه آنچه پسندیده هست این است که از خدا بخواهیم که خدا به ما هم عنایت کند و از او هم زوال نیاورد و هیچ گاه حسادت را در زبان و عملمان اثر ندهیم.
3. اگر کسی دچار مشکلی شد، چنانچه می توانیم کمکش کنیم دریغ نکنیم حتی اگر ما از او خوشمان نمی آید.برخی از اولیا و ائمه دین مثل امام حسن مجتبی علیه السلام بدگویانِ به خودشان را مورد لطف و محبت قرار می‌دادند، اصلاً به رو نمی‌آوردند که این از ما بدگویی کرده است.این یک خصلیت بسیار پسندیده است.
در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در حرم مطهر و اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند.
قبول زیارت و سلامتی زائرین عزیز صلوات
متن اصلی:
الشرط الثالث: استمرار القصد- درس 114
جلسه 114، سه شنبه 1394/10/22
حدیث:
عن ابی جعفرٍ محمد بن علی الباقر«علیهماالسلام» قال: بئسَ العبد عبدٌ یکون ذاوجهَین و ذا لسانَین. فرمود: چه بد بنده‌ای است بنده‌ای که دارای دو صورت و دو زبان است. یک صورتش در وقتی است که با شما ملاقات می‌کند، صورت خوش، خندان و مهربان است. یک صورتش آنوقتی است که از شما دور می‌شود، پشت سرِ شماست، چهرۀ دِژَم و خشمگین. این، دو روست. دو زبان است؛ یک زبان وقتی است که با شما می‌نشیند، بنا می‌کند از شما تعریف کردن، تمجید کردن: چقدر آدم خوبی هستید، چقدر به شما ارادت داریم. یک زبان، زبانِ پشت سر است که بدگویی می‌کند. فرمود: بد بنده‌ای است بنده‌ای که اینطور است. یُطری اخاهُ شاهداً، اِطراء یعنی مدح مبالغه‌آمیز. وقتی برادرش را در کنار خود دارد، در مقام شهود، ملاقات، از او مبالغه‌آمیز تمجید و تعریف می‌کند. و یَأکُله غائباً، اما وقتی پشت سرِ اوست، او را با دندانهایش می‌جَود. کنایۀ از بدگویی است. إن اُعطِیَ حَسَده، اگر این برادر مورد عطای الهی قرار بگیرد، یک خیری به او برسد، مالی به او برسد، علمی به او برسد، یک نعمتی و مزیتی دنیوی به او دست بدهد، به او حسودی می‌کند! و إن ابتُلِی خَذَله، اگر هم به یک مشکلی مبتلا شود، او را وامی‌گذارد. خِذلان یعنی: واگذاری، رها کردن، دستِ کمک به سوی او نگشودن. نقطۀ مقابلش این است که من و شما یکرو و یک زبان باشیم. اگر از کسی خوشمان نمی‌آید، جلوی رویش از او تعریف نکنیم. پشت سر که اگر جزو مصادیق غیبت باشد، حرام است. اما اگر روبرویش قرار گیریم، بیخودی تعریف از او نکنیم. یا اینکه اینطور نباشد که اگر خیری به او رسید، حسادت بکنیم. لطفی است خدا به او کرده، بگوییم خدایا! به ما هم بده! غبطه خوردن به حال دیگران، اشکال ندارد؛ که یک خیری به کسی برسد، علمی، مقامی، پولی، چیزی به او برسد، انسان غبطۀ به حال او بخورد، اشکال ندارد، از خدا بخواهد، بگوید: خدایا! به من هم بده! اما اینطور نباشد که حسودی کنیم. حسد صفتِ نفسانی است، در اختیار خود انسان نیست، گاهی اوقات انسان ناخواسته به کسی حسادت می‌ورزد. این را در عمل ظاهر نکنیم، ترتیب اثر به این حسادت ندهیم در زبانمان، در عملمان. یا اگر دچار یک مشکلی شد، چون با او بد هستیم، کمک خود را از او دریغ نکنیم.
شنیدیم ما، شاید هم مواردی دیدیم، کسانی که بدگویانِ به خودشان را مورد لطف و محبت قرار می‌دادند، اصلاً به رو نمی‌آوردند که این از ما بدگویی کرده. این، خوب است.[ امالی، صفحۀ 417.]
