پاسخ:
یکم؛ یکی‌از آفت‌های بزرگ در فرایند شناخت و مبارزه با مشکلات مادی و روانی بشر، تک‌سونگری و تقلیل‌گرایی است که از نظر عقل و علم مردود است. محدود کردن علل ایجاد و شیوع بیماری‌ها به مسائل بهداشت محیطی و جسمی نوعی تقلیل‌گرایی، یعنی فروکاهش علل یک پدیده به علل مادی و محسوس است عقل و علم بشر محدود است و با وجود پیشرفت‌های زیادی که در علوم طبیعی و انسانی صورت‌گرفته، بشر هرگز نمی‌تواند به صورت یقینی ادعاکند که می‌تواند به همه پدیده‌ها از همه ابعاد، سطوح و زوایا آگاه‌شده و آن‌ها را در کنترل خود درآورد. زندگی انسان‌ها بسیار پیچیده‌تر از آن است که عقل و علم به همه ابعاد آن آگاه شود. به‌همین سبب تقلیل علت یک بیماری یا شیوع آن به امور مادی، خطای علمی و عقلی بزرگی است. در آیات قرآن کریم و روایات معتبری که از پیشوایان دینی به ما رسیده، علل ایجاد و شیوع برخی از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌های بنیان‌کن، فراگیری برخی از گناهان عنوان شده‌است. امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: «هرگاه انسان‌ها گناهان جدیدی ابداع‌کنند، خداوند بلای جدیدی را بر آنان مسلط می‌کند»[23]23) بنابراین هم‌چنان‌که می‌بایست به نظر پزشکان در رعایت امور بهداشتی، جسمی و زیست‌محیطی توجه کرد، باید به نظر متخصصان دینی و وجدان اخلاقی در این‌که شیوع گناهان و رفتارهای غیراخلاقی هم در این امر عاملیت دارد، اعتنا نمود.
دوم؛ مشکلات مادی و بیماری‌های جسمی زنجیره‌ی علل و عواملی دارند که برخی مادی و برخی ممکن است روحی-معنوی باشند. اگرچه علل و عوامل روحی و معنوی هم با وساطت علل مادی در جسم انسان اثر می‌گذارد، ولی از لحاظ عقلی و علمی نمی‌توان ادعا کرد که مشکلات و بیماری‌های جسمی فقط علل و عوامل جسمی دارد و به همین دلیل نمی‌توان پناه‌بردن به خداوند، دعا و توسل برای دفع و رفع بیماری را مورد توجه قرارنداد.
سوم؛ امروزه در روان‌پزشکی، پزشکی و روان‌شناسی مدرن اثبات شده که منشأ بسیاری از بیماری‌های جسمی، از جمله بیماری‌های صعب‌العلاج، نابه‌سامانی‌های روانی مثل استرس، اضطراب و افسردگی است. بیماری‌های روان‌تنی، بیماری‌هایی جسمی با منشأ روانی است. ازاین‌رو اگرچه رعایت اصول و مسائل بهداشتی اهمیت دارد، اما به‌تنهایی نمی‌تواند بیماری‌ها را ازبین ببرد. مشکلات روان‌شناختی موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن شده، بدن را در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. اعتقادات دینی، دعا، مناجات با خدا و توسل به ارواح پاکان علاوه بر آثار معنوی و تکوینی، عامل مهمی در آرامش، امید و احساس تسلط بر زندگی است و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک فراوانی می‌کند. افراد بی‌دین و لامذهب، به‌سبب این‌که ممکن‌است در بحران‌ها خود را ببازند و احساس استرس و ناامیدی کنند، نسبت به مؤمنان در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیری بیش‌تری دارند.
باتوجه‌به نکات یادشده خرافی‌دانستن دعا و توسل و واسطه قراردادن معصومان (علیهم السلام) برای رفع حاجات از جمله بیماری ها، خلاف عقل و منطق است. فکر و رفتار خرافی، آن است که از سوی عقل، علم یا دین الهی تأییدنشود و اندیشه یا رفتاری که از سوی دین تأییدشود، حتی اگر عقل و علم بشر به درستی و سودمندی آن آگاه نشود، خرافی نخواهدبود.
