بسم الله الرحمن الرحیم
الف: همه عالم در قبضه قدرت خداوند است و علم و قدرت و تدبیر خداوند مطلق است و در برابر اطلاق علم و قدرت و تدبیر او احدی وجود ندارد و نخواهد داشت.
ب: اراده خداوند به نظام هستی به گونه ای تعلق گرفته است که نظام علت و معلول و اسباب و مسببات در آن جاری است و برای هر معلولی علتی نهاده است و برای هر علتی معلولی را و هر سببی مسببی را به دنبال دارد و هر مسببی را سببی نهاده است. و این اراده حکیمانه و مدبرانه خداوند است.« و ابی الله أن یجری الأمور الا باسبابها ، و خداوند ابا می کند که امور را جز از طریق اسباب آن جاری فرماید»
ج: این اسباب دو دسته هستند: 1- اسباب مادی 2- اسباب معنوی و غیر مادی. علل غیبی هر گاه با علل مادی تعارض و تزاحم کنند، علل غیبی قوی تر و محکم تر از علل مادی بوده و برای آنان جنبه علیت دارند و بر آنان غالب می آیند.
ما در زندگی روز مره خود از اسباب مادی بسیار بهره مند شده و آنها را به کار می گیریم. مثلا بر اتومبیل سوار شده با هواپیما سفر کرده و از دستان و پاهای خود استفاده می کنیم، و مسلم است که این اعمال هیچ منافاتی با فکر توحید و مطلق بودن قدرت و علم و تدبیر اراده خداوند ندارد.
در اموری که علل آن غیبی و غیر مادی هستند مانند نماز, صدقه, نذر و دعا هم به همین صورت است.
در قرآن با اینکه با جمله «قد جعل الله لکل شی ء قدرا» به نظام عالم و اینکه هیچ چیز به گزاف صورت نمی گیرد و هر چیز در مرتبه خود قرار دارد تصریح شده یعنی نظام اسباب و مسببات به رسمیت شناخته شده است در عین حال می فرماید خداوند فرمان خود را به نتیجه می رساند یعنی آنجا که پای روابط معنوی و تاییدات غیبی به میان می آید جریان دیگری پیش می آید وعلل و اسباب ظاهری بی اثر می گرد(مجموعه آثار شهید مطهری . ج1، ص:411)
خداوند توفیق فهم معارف دین را به ما عنایت بفرماید به برکت صلوات بر محمد و آل محمد