احکام اقتصادی (خرید و فروش چک بانکی)

توضیحات

اما مسئل امروز: پرسیده می شود که آیا خرید و فروش چک از لحاظ شرع اسلام جایز است یا حرام؟
مسئله دو صورت دارد:
1. اگر انسان بابت طلبکاریش چک مدت داری گرفته مثلا بابت فروش کالایی یا قرضی که داده است چکی شش ماهه دریافت کرده است چنانچه بخواهد زودتر از موعد سررسید چک، آن را به شخص دیگری غیر از صاحب چک بفروشد، به نظر بیشتر مراجع از جمله امام خامنه ای جایز است مثلا ماشینی را چکی به 100 میلیون تومان می فروشد و تاریخ چک 6 ماه دیگر است او می تواند آن دین را به مبلغ کمتر به شخص دیگری بفروشد؛ و مقداری که بابت نقد کردن چک محاسبه می شود از لحاظ شرعی محدودیت نداشته و به توافق خریدار و فروشنده بستگی دارد. (1)
2. اما حالت دوم مسأله آن است که اگر چک واقعی نباشد یعنی در قبال معامله و یا بدهی نوشته نشده است بلکه مثلا کسی دسته چک خودش را برداشته و مبلغی را در آن مشخص کرده است در این صورت حکم آن است که فروش آن به کمتر از مبلغ چک ربا و حرام است. (2)
خداوند متعال به همه ما توفیق کسب و روزی حلال را عنایت فرماید به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.
نکات توضیحی و منابع:
(1) حضرت امام: فروش چک به شخص ثالث جایز نیست. وحید، بهجت: احتیاط واجب جایز نیست. (استفتائات حضرت امام ج2 س 225 ؛ توضیح المسائل وحید م2869)
(2) صرفا جهت اطلاع: فاضل، سیستانی، مکارم، صافی. (مسائل جدید ج 1ص 99 ؛ مکارم رساله م 2429 ؛ رساله مراجع ذیل مساله 2168 و 2288 ؛ اجوبة الاستفتائات س 1950)