برای محاسبهی خمس سرمایه، ابتدا هر چه کالا و پول نقد وجود دارد را در سر سال خمسی حساب، و قیمتگذاری کرده خمس آن را میپردازند، سپس در سال بعد مجموعهی آن را با سرمایهی اصلی میسنجند اگر چیزی اضافه بر سرمایه موجود باشد سود محسوب میشود و به آن خمس تعلق میگیرد و اگر چیزی اضافه بر سرمایهی اولیه افزوده نشده باشد پرداخت خمس واجب نیست، مثلاً فردی که سرمایهاش نود و هشت رأس گوسفند و مقداری پول نقد بوده که خمس آنها را پرداخت کرده، اگر سر سال خمسی مجموع قیمت گوسفندهای موجود با اموال نقدی که دارد بیشتر از مجموع قیمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدی باشد که قبلاً خمس آن را پرداخته، مقدار زائد خمس دارد.
توجه
واجب است در محاسبهی خمس سرمایه، کالاها و اجناس (سرمایهی غیر نقدی) را به هر صورت ممکن هر چند با تخمین، تعیین قیمت کرد و ترک این کار به دلیل مشکل بودن جایز نیست.
اگر مالی که خمس ندارد از قبیل جایزه و مانند آن با سرمایه مخلوط شود، در پایان سال خمسی جایز است که آن را از سرمایه استثنا کرد و سپس خمس بقیهی اموال را پرداخت. مگر آنکه سرمایه ی او به گونه ای باشد که موؤنه ی خود را از آن برمی دارد مانند مغازه دار، در این صورت هر مقدار که از سرمایه برای هزینه ی خود برداشته بدون اینکه نیت برداشت از سرمایه داشته باشد به نسبت میان مال خمسی و غیر خمسی توزیع می شود.
کسی که در صحت حساب خمس درآمد سالهای گذشته شک دارد به آن اعتنا نکند و پرداخت مجدد خمس بر او واجب نیست. بلی اگر در درآمد شک داشته باشد که آیا جزو درآمد سالهای قبل است که خمس آن پرداخت شده یا جزو درآمد امسال است که خمس آن داده نشده بر وی واجب است که احتیاطاً خمس آن را بپردازد، مگر این که احراز کند که خمس آن را قبلاً پرداخته است.
کسی که شک دارد خمس چیزی را داده است یا نه، اگر مشکوک از چیزهایی باشد که خمس به آن تعلق گرفته واجب است یقین به پرداخت خمس پیدا نماید.
نحوهی محاسبهی خمس سرمایه و پرداخت آن را ذکر نمایید.
اگر مالی که خمس ندارد از قبیل جایزه و مانند آن با سرمایه مخلوط شود، آیا در پایان سال خمسی جایز است که آن را از سرمایه استثنا کرد و سپس خمس بقیهی اموال را پرداخت؟
کسی که در صحت محاسبهی خمس اموال گذشتهی خود شک میکند وظیفهاش چیست؟
موارد مصالحه کدام است؟
در چه مواردی دستگردان انجام میگیرد؟
آیا مبلغی را که انسان به عنوان خمس مالی که متعلق خمس نبوده پرداخته است میتواند بابت خمس مالی که فعلاً بدهکار است حساب کند؟