سرمایهیی که با کسب و کار (اعم از حقوق و غیره) به دست آمده، خمس دارد، بنابراین کسی که مالی را به عنوان سرمایهی مضاربه به دیگری میدهد واجب است خمس آن را بپردازد، همچنین سود حاصل از تجارت با سرمایه، هر مقدار که صرف مؤونهی زندگی شود خمس ندارد وآنچه از مخارج سال زیاد بیاید خمس دارد.
توجه
فردی که قطعهی زمینی را از درآمد سال خود خریده تا آن را بفروشد و پولش را صرف ساخت خانه کند واجب است خمس آن را بپردازد.
فردی که خانهی چند طبقه ساخته یا تهیه کرده تا بعضی از طبقات آن را اجاره دهد و اجارهی آن را صرف هزینههای زندگی کند باید خمس درآمدی که در طبقات اضافی صرف نموده بپردازد.
زمین مواتی که به قصد تبدیل آن به باغ میوه احیا شده است آنچه که از درآمد در آن هزینه شده خمس آن باید پرداخت شود.
ابزار و آلات کار حکم سرمایه دارد که اگر از درآمد کسب تهیه شود خمس دارد، بنابراین ماشینی که برای انجام امور مربوط به کار و کسب تهیه شده واجب است خمس آن پرداخت شود.
کالایی که افزایش قیمت پیدا کرده و کسی هست که آن را بخرد ولی فرد برای این که سود بیشتری ببرد آن را نفروخته است باید با رسیدن سال خمسی، خمس افزایش قیمت آن را بپردازد، ولی کالایی که تا سر سال فروخته نشده و مشتری برای خرید آن پیدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزایش قیمت آن واجب نیست بلکه افزایش قیمت جزء درآمد سالی است که امکان فروش فراهم شود.
اگر کالایی را با مال مخمس به قصد فروش بخرد و بعد از مدتی آن را بفروشد، آن مقدار که بیشتر از قیمت خرید است جزو منفعت کسب محسوب میشود که بایستی خمس زائد بر مؤونهی سال را بپردازد.
درآمدی که پس انداز میشودسر سال خمسی، خمس دارد مگر این که تهیهی لوازم ضروری زندگی متوقف بر پسانداز در آمد سال باشد و بنا داشته باشد پس انداز را در آیندهی نزدیک مثلاً چند روز پس از سال خمسی، صرف موارد مذکور کند که در این صورت خمس ندارد.
توجه
کسی که نیاز به تهیهی مایحتاج زندگی مانند یخچال دارد و استطاعت خرید آن را یکجا ندارد و ماهیانه پولی را پس انداز میکند تا وقتی که پول به حد لازم رسید آن را خریداری نماید، اگر پول پسانداز شده جهت تهیهی مایحتاج زندگی در آیندهی نزدیک باشد خمس ندارد.
هر مقدار که از منفعت کسب، پسانداز میشود یکبار به آن خمس، تعلق میگیرد و پسانداز آن در بانک به صورت قرضالحسنه موجب سقوط خمس آن نمیشود.
طلبهایی که شخص بابت فروش نسیهی کالا یا اجرت کار دارد اگر سر سال خمسی قابل دریافت باشد- هر چند هنوز آن را نگرفته باشد- پرداخت خمس آن سر سال واجب است و در غیر این صورت جزو درآمدهای سال دریافت محسوب میشود، بنابراین:
حقوق ماهیانهی کارمندان که پرداخت آن توسط دولت چند سال به تأخیر افتاده هنگام دریافت، جزو درآمدهای سال دریافت محسوب میشود نه سال انجام کار و در مقدار زائد بر مخارج سال دریافت خمس واجب است.
کارمندانی که سر سال خمسی آنها در پایان ماه اسفند است و حقوق خود را چند روز زودتر از سر سال خمسی میگیرند، اگر حقوق را تا آخر سال خمسی در مؤونه مصرف نکنند بایستی خمس آن مقدار را که در مقابل آن کار انجام دادهاند را بپردازند.
شخصی که مبلغی را قرض میدهد، اگر مال قرضی را از درآمد سالیانه کارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است در صورتی که بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهکار بگیرد واجب است که هنگام رسیدن سال خمسیاش خمس آن را بپردازد و اگر نتواند قرض خود را تا پایان سال بگیرد فعلاً پرداخت خمس آن واجب نیست لیکن هر وقت آن را وصول کرد باید خمس آن را بدهد.
طلای مسکوک در صورتی که جزو منفعت کسب محسوب شود حکم سایر درآمدهای کسب را در وجوب خمس دارد.
حقوق بازنشستگی در صورتی که از مخارج سال اضافه بیاید پرداخت خمس آن واجب.
فردی که کفنی را خریده و چند سال مانده بایستی خمس قیمت خرید آن را بپردازد.